30 GÜNDEN EKSİK GÜNLERİ İSPAT EDEN BELGELER VE EK-10 BELGESİNİ VERMEYECEK İŞYERLERİ

I- GİRİŞ

1999 yılından beridir 506 sayılı Kanun’un 79. maddesinde sigortalının ilgili yasal ve idari düzenlemelerle belirtilen bir gerekçe olmaksızın 30 gün üzerinden bildirilmesinin zorunlu olduğu hükme bağlanmıştı. Söz konusu hüküm 01.10.2008 tarihinden beridir yürürlükte olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nca belirtilmiştir. Buna göre Kanun’un 86. maddesi gereği; ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Ancak 6111 sayılı Kanunla yapılan düzenlemede 30 gün altında bildirimi olan işçi için SGK’ya verilen eksik bildirim gerekçesini belgeleyen Ek-10 belgesinin verilmesi ile ilgili istisnalar getirilmiştir.

Makalemizde ek-10 belgesinin ne olduğu ve hangi işyerlerinin bu belgeyi vermesinde istisna getirildiği izah edilecektir.

II- SİGORTALILARIN OTUZ GÜNDEN AZ ÇALIŞTIĞI SÜRELERİ İSPATLAYAN BELGELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. maddesi gereği; ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Söz konusu Kanun çerçevesinde düzenlenen ve 12.05.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102. maddesi gereği otuz günden az çalışılan süreleri ispatlayan belgeler şu şekildedir.

Buna göre;

- Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren rapor,

- Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi,

- Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeler,

- Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi,

- İşverenin imzasını da taşıyan puantaj kayıtları,

- Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği.

Söz konusu belgeler sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin (yönetmelik eki) bilgi formu ekinde -ki bu ek Yönetmelik ek-10 olduğu için ek-10 belgesidir- Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir.

Söz konusu belgelerden geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmaz. Bu durumların dışındaki otuz günden az çalışılan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye Sosyal Güvenlik Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir. Toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleriyle kamu işyerlerinde çalışan sigortalılara ilişkin eksik bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi şartıyla ayrıca belge aranmaz.

Bununla beraber söz konusu yönetmelik maddesini izah eden ve 28.09.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ”de belirtilen eksik gün nedenleri aşağıda sayılmıştır. Buna göre;

1- İstirahat,

2- (**)

3- Disiplin cezası,

4- Gözaltına alınma,

5- Tutukluluk,

6- Kısmi istihdam,

7- Puantaj kayıtları,

8- Grev,

9- Lokavt,

10- Genel hayatı etkileyen olaylar,

11- Doğal afet,

12- Birden fazla,

13- Diğer,

15- Devamsızlık,

16- Fesih tarihinde çalışmamış,

17- Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma,

18- Kısa çalışma ödeneği,

19- Ücretsiz doğum izni,
20- Ücretsiz yol izni,
21- Diğer ücretsiz izin,

III- EK-10 BELGESİ VERMESİ GEREKMEYEN İŞYERLERİ

Daha önce de belirtildiği üzere; 6111 sayılı Kanunla yapılan düzenlemede 30 gün altında bildirimi olan işçi için SGK’ya verilen eksik bildirim gerekçesini belgeleyen Ek-10 belgesinin verilmesi ile ilgili istisnalar getirilmiş olup daha sonra 16.06.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan SSİY’deki değişikliği ile eksik gün bildiriminde bulunmayacak işverenler belirtilmiştir. Burada sayılan işverenlerin aylık prim ve hizmet belgesinde eksik günleri ve nedenleri bildirmesi yeterli olacaktır.

Söz konusu değişiklikten sonra; “Genel bütçeye dahil dairelerin, özel bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, fonların, belediyelerin, il özel idarelerinin, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarının, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının, sendikaların, vakıfların, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların işyerleri ve toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile 50 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylara ilişkin özel sektör işyerlerinde eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi yeterli olacaktır. Bu işyerleri için ayrıca eksik gün bildirim formu ile eki belgeler aranmayacaktır.”

Burada sayılanlar özetle;

● Kamu kurum kuruluşları ile kamunun hissesi %50’den fazla olan kuruluşlar, kanunla kurulmuş meslek kuruluşları, bankalar gibi büyük kuruluşlar,

● Toplu iş sözleşmesi olan yerler ile

● 50 ve üzeri sigortalı çalıştırılan iş yerleridir. Bir ayda 50 ve üzeri işçi çalıştıran işyerleri de aylık prim ve hizmet belgesi dışında eksik gün bildirim formu vermeyeceklerdir. 50 kişi aylık olarak ve iş yeri bazında değerlendirilecektir. Örneğin bir iş yerinde bir ay 51 kişi çalışmış, ertesi ay 49 kişi çalışmış ve 30 günden az bildirimler varsa 51 kişinin çalıştığı ay için eksik gün bildirim formu istenilmeyecek, 49 kişinin çalıştığı ayda eksik günler varsa eksik gün bildirim formu istenilecektir. Ancak; aynı işverenin 3 işyeri olduğunu ve işyerlerinde sırasıyla 15, 15 ve 25 kişi çalıştırdığı varsayıldığında bu işverenin işyeri bazında çalıştırdığı işçi sayısı 50’nin altında olduğundan eksik gün bildirim formunu vermesi gerekecektir.

IV- SONUÇ

Bu şekilde ek-10 belgesinin ve belge eklerinin istenmemesi bilhassa işyerlerinin bağlı bulunduğu SGK il/merkez müdürlüğünün fiziki şartları düşünüldüğünde çok önemli bir rahatlama sağlanmış ve gereksiz emek, zaman ve yer israfı ve işgali önlenmiştir. Ancak burada hemen belirtmek gerekirse ay için sigortalısını 30 günden az bildiren işyeri her ne kadar belgeyi Kurum’a vermese de kendi arşivinde saklaması icab etmektedir. Zira ileriki zamanlarda Kurum tarafından yapılacak inceleme esnasında söz konusu eksik günü ispat etmesi işverenden istenebilir. Bu açıdan bakıldığında söz konusu değişiklik ile bahsi geçen işyerleri sigortalının eksik gün nedeni ile ilgili belgeyi kendisi saklayacak ve arşivleyecektir.

Ramazan YILDIZ*

Yaklaşım

 

(*) İstanbul Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürü

(**) Sosyal Güvenlik Kurumu’nun eksik gün nedenlerinde yapılan değişikliliklere ilişkin duyurusuna istinaden ay içinde bazı iş günlerinde çalışmayan ve çalışmadığı günler için de ücret ödenmeyen sigortalılara ilişkin eksik gün nedenlerinden, 02- Ücretsiz/aylıksız izin seçeneği kaldırılmış, yerine;

19- Ücretsiz doğum izni,

20- Ücretsiz yol izni,

21- Diğer ücretsiz izin

seçenekleri ilave edilmiştir. Bu bağlamda, 1- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesine istinaden doğum yapan kadın işçiye altı aya kadar verilen ücretsiz doğum izni için, “19-Ücretsiz doğum izni” seçeneği, 2- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 56. maddesine istinaden, yıllık ücretli izne çıkan işçiye dört güne kadar verilen ücretsiz yol izni için “20-Ücretsiz yol izni” seçeneği, 3- Yukarıda belirtilen nedenlerin dışında verilen ücretsiz izinler için “21-Diğer ücretsiz izin” seçeneği

işaretlenecektir.