BEDELSİZ İHRACAT VE BEDELSİZ İHRACATTA KDV İADESİ(●)

 

I- GİRİŞ

Bedeli, yürürlükteki kambiyo mevzuatı (dış ticaret sonucunda ortaya çıkan döviz girdi ve çıktıları konusunun düzenlendiği mevzuat) çerçevesinde yurda getirilmesi gerekli olmaksızın yurt dışına kesin olarak yapılan mal çıkışlarıdır. Bu ihracat şeklinde, yapılan ihracatın bedeli resmi olarak yurt içine getirilmez ya da getirilmek zorunda değildir. İhracı ilgili kurumlarca yasaklanan ürünleri kapsamayan bedelsiz ihracat genelde yurt dışına gönderilen hediyeler ve ürün numunelerini kapsar.

İhracat şekilleri, Ekonomi Bakanlığı’nca (Mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca) yayımlanmış olan İhracat Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. İlgili Yönetmelik uyarınca ihracat şekilleri; özellik arz etmeyen ihracat, kayda bağlı ihracat, kredili ihracat, konsinye ihracat, ithal edilmiş malların ihracı, serbest bölgelere yapılacak ihracat, bağlı muamele yoluyla yapılacak ihracat, ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat, transit ticaret yoluyla ihracat ve bedelsiz ihracat olarak belirlenmiştir. Bu şekilde yapılan ihracat şekillerinden bedelsiz ihracat ve bedelsiz ihracata yönelik katma değer vergisi iade sistemi bu çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

II- 2008/12 SAYILI TEBLİĞ UYARINCA BEDELSİZ İHRACAT

Ekonomi Bakanlığı (Mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından 2008/12 sayılı Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ’in(1) (Tebliğ) 1. maddesinde yer aldığı üzere, bedelsiz ihracatın dayanağını 22.12.1995 tarihli ve 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı’nın 3. maddesinin (e) bendi oluşturmaktadır. Bedelsiz ihracat aynı Tebliğ’de; bedeli, yürürlükteki Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekli olmaksızın, yurt dışına mal çıkarılması olarak tanımlanmaktadır.

Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mallar Tebliğ’in “Uygulama” başlıklı 2. maddesinde belirtilmiştir. Mezkur maddeye istinaden bedelsiz ihracata konu olabilecek mallar;

a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,

b) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,

c) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,

d) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,

e) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar,

f) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri

olarak ifade edilmiştir. Bunlar dışında kalan ve Ekonomi Bakanlığı’nın (İhracat Genel Müdürlüğü) görüşü alınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’nce sonuçlandırılacak mallar da gerektiğinde İhracatçı mükellefler tarafından bedelsiz olarak yurt dışına ihraç edilebilecektir.

III- BEDELSİZ İHRACATTA İZİN MERCİİ VE UYGULAMA USULLERİ

Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri ile daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaların değeri 250.000,00 (İkiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olanlar ile değerine bakılmaksızın, kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar ile savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri için bedelsiz ihracat izni doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılmaktadır.

Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri ile daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaların değeri 250.000,00 (İkiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanların bedelsiz ihracat izni başvuruları, bedelsiz ihracat formu(1) doldurularak İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne yapılmaktadır. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri, değeri 250.000,00 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olan bedelsiz ihracat taleplerini kendileri sonuçlandırır, değeri 250.000,00 (ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzerindeki talepleri görüşleriyle birlikte Ekonomi Bakanlığı’na (İhracat Genel Müdürlüğü) intikal ettirilir. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterlikleri ve Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü, verdikleri bedelsiz ihraç izinlerinin bir örneğini talep sahibine, bir örneğini ilgili gümrük idaresine intikal ettirirler. Bedelsiz ihraç izinlerinin geçerlilik süresi ise Tebliğ uyarınca 1 yıldır.

Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar ile yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar için yapılacak bedelsiz ihracata, doğrudan gümrük idaresince izin verilir(2).

Bedelsiz ihracata konu mal, Tebliğ’in “İhracat Destekleri” başlıklı 6. maddesi uyarınca ihracatta uygulanan desteklerden yararlanamamaktadır. Bu durum bedelsiz ihracat yapan ihracatçının diğer ihracat desteklerinden faydalanamamasından dolayı canını sıksa da ilgili ihracatın getiriliş ruhuna da uygun düşmektedir. Zira düzenlemeyi yapan Kurum’un görüşleri de bu yöndedir. Ayrıca Tebliğ kapsamında yapılacak bedelsiz ihracat, standart ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine tabi değildir.

IV- BEDELSİZ İHRACATTA KDV İADESİ

Yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler, serbest bölgelerdeki müşteriler için yapılan fason hizmetler, karşılıklı olmak kaydıyla uluslararası roaming anlaşmaları çerçevesinde yurt dışındaki müşteriler için Türkiye’de verilen roaming hizmetleri ile birlikte ihracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler 3065 sayılı Katma Değer Vergisi(3) (KDV) Kanunu’nun “Mal ve Hizmet İhracatı” başlıklı 11/1-a maddesi hükmü gereği KDV’den istisnadır. KDV Kanunu’nun “İhracat Teslimi ve Yurt Dışındaki Müşteriler İçin Yapılan Hizmetler” başlıklı 12. maddesi hükmü gereğince bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için;

a) Teslim yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya ya da yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılması veya malların yetkili gümrük antreposu işleticisine tevdi edilmesi ve

b) Teslim konusu malın Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olması ya da yetkili gümrük antreposuna konulması

gerekmektedir.

Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesi durumu değiştirmez.

Yetkili gümrük antrepolarının işleyişine ilişkin olarak KDV Kanunu’nun 12. maddesinin ilgili bendi uyarınca belirlenen esaslara uyulmaması halinde ziyaa uğratılan vergi, buna ilişkin olarak kesilecek ceza ve hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesinden KDV iadesi alanla birlikte antrepo işleticisi de müteselsilen sorumlu olacaklardır.

Mezkur Kanunu’nun 32. maddesi hükmü gereğince, vergiden istisna edilmiş bulunan ihracat teslimleri için yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen KDV’ler mükelleflere iade edilmesi gerekmektedir. KDV Kanunu’nun yukarıda bahsedilen ilgili maddeler hükümleri göz önünde bulundurulduğunda, ihracat nedeniyle yüklenilen KDV’lerin iadesinde, iharacat bedeli ya da bedelsiz olmasının önemi yoktur. Önemli olan ihracatın gerçekleşmiş olması ve ihraç edilen bu mallar için bir KDV yüklenilmiş ve indirim yoluyla giderilememiş olmasıdır(4).

KDV Kanunu’nun 11/1-c maddesi uyarınca ihraç edilmek kaydıyla teslim edilen malların ihracatçılar tarafından İhracat Rejimi Kararı’nın bedelsiz ihracata ilişkin hükümleri çerçevesinde ihraç edilmesi durumunda, söz konusu eşya için tecil-terkin sisteminin uygulanması hususunda 04.06.2004 tarih ve 17 numaralı KDV Sirkülerinin “Bedelsiz İhracat” başlıklı 2-b bölümünde bedelsiz ihracatın KDV iadesine yönelik açıklamalar yapılmıştır. Sirküler’in ilgili bölümünde;

“Bedelsiz İhracata ilişkin Tebliğ (İhracat 2006/5) uyarınca, bedeli yürürlükteki Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekli olmaksızın yurt dışına kesin olarak mal çıkarılması bedelsiz ihracat olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, karşılığında yurda herhangi bir bedel getirilmeksizin yurtdışına yapılan teslimler; KDV Kanunu’nun 12/1. maddesindeki şartlar çerçevesinde gerçekleştirildiğinin ve söz konusu ihracatın bedelsiz yapıldığının gümrük beyannamesi ve ilgili makamlardan [Gümrük idaresi, İhracatçı Birlikleri, Ekonomi Bakanlığı (Mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı)] alınan izin yazısı ile tevsiki şartıyla Kanun’un 11/1-c maddesi kapsamında işlem görebileceklerdir.”

ifadeleri yer almaktadır. Sonuç olarak bedelsiz ihracata konu malların imalatçıları tarafından ihraç kaydıyla teslim edilmiş olması ve malların teslimi tarihini takip eden aybaşından itibaren 3 ay içinde bedelsiz olarak ihracın gerçekleştiğine dair ihracatçının gümrük beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi durumunda ilgili dönem beyannamesi ile beyan edilen vergiden tecil edilen verginin terkini, tecil edilebilir vergiden tecil edilecek vergi düşüldükten sonra kalan kısmının iadesi mümkün bulunmaktadır.

Özetle; İhracatın Gümrük Beyannamesi ile gerçekleşmesi durumunda malın teslimi KDV Kanunu’nun 11 ve 12. maddelerine göre tam istisna olup KDV’den istisnadır. KDV Kanunu’nun 50 no.lu Genel Tebliği çerçevesinde bir teslim olması halinde (Eşantiyon, numune ve promosyon) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/1. maddesine göre bedellerinin gider yazılması mümkün olacaktır. Bu mallara ilişkin yüklenilen KDV’de, KDV Kanunu’nun 11 ve 12. maddeleri kapsamında istisna hükümleri doğrultusunda iadeye tabi olacaktır. Ancak Yabancı Yardım Kuruluşlarına yapılan bedelsiz teslimler, KDV Kanunu’nun 17. madde hükümlerine göre kısmi istisna kapsamında değerlendirilecek olup, bu mallar için yüklenilen KDV’nin KDV Kanunu’nun 30/a maddesi gereğince indirim yapılmayıp gider yazılması gerekecektir. Bu kapsamda her hangi bir iade söz konusu olmayacaktır.

V- KONUYA İLİŞKİN GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ÖZELGESİ

Gelir İdaresi Başkanlığı, İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın Özelgesi’nde(5) mükellef Kurum’un 2008/Haziran döneminde gerçekleştirilen bedelsiz ihracat teslimlerine ilişkin bedellerin KDV beyannamesine dahil edilip edilmeyeceği hususunda görüşünü bildirmiştir.

Yazımızın Dördüncü Bölümünde de bahsedildiği üzere, KDV Kanunu’nun 12. maddesinde; bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için; teslimin yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya ya da yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılmasının veya mallar yetkili gümrük antreposu işleticisine tevdi edilmesinin ve teslim konusu malın Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olması ya da yetkili gümrük antreposuna konulması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesinin durumu değiştirmeyeceği hükmüne ayrıca mezkur Kanun maddesinde yer verilmiştir. Buna göre, bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için karşılığında yurda herhangi bir bedel getirilmesine gerek bulunmamakta olup, söz konusu teslimin KDV Kanunu’nun 12/1-a maddesindeki şartlar çerçevesinde gerçekleştirilmesi kaydıyla, ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Diğer taraftan, bedelsiz olarak yapılan ihracat işleminin de beyannameye dahil edilebileceği tabiidir. Ancak, bu işleme ilişkin olarak yüklenilen vergilerin iade edilebilmesi için söz konusu bedelsiz ihracat işleminin ihracatın yapıldığı dönem beyannamesiyle beyan edilmesi ve bu beyannamede iade talebinde bulunulması gerekmekte olup, beyan edilmeyen bedelsiz ihracat işlemleri ile ilgili olarak iade talebinde bulunulması söz konusu değildir.

VI- SONUÇ

Bedelsiz ihracat kapsamında ticaret yapan mükelleflere ait katma değer vergisi iadelerinin, yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde en kısa sürede ve sağlıklı olarak yapılması, ülkemize döviz kazandıran firmaları desteklemek ve teşvik etmek anlamına gelecektir.

Mehmet Fatih GÜR*

Yaklaşım

(*) Vergi Müfettişi (E. Maliye Müfettişi)

(^●) Bu yazıda yer alan görüşler tümüyle yazarına ait olup, hiçbir şekilde görev yaptığı Kurum’u bağlamaz; yazarın görev yaptığı Kurum’un görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

(1) 12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(1) Bedelsiz ihracat formunda talep sahibinin adı-soyadı, adresi, telefon ve faks numarası, vergi kimlik numarası, bağlı olduğu ihracatçı birliği, malın gideceği firma veya kuruluşun adı veya unvanı, adresi, telefon ve faks numarası, ülkesi, malın cinsi, GTİP numarası, tipi, üretim yılı ve menşei, ambalaj şekli, miktarı, değeri ile malın ihraç gümrüğü bilgilerine yer verilir.

(2) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar için yapılacak bedelsiz ihracatın yolcu beraberinde götürülmeyip, önce veya sonra gönderilmesi halinde, Türkiye’de satın alındığının belgelenmesi, taşıt götürülmesi halinde ise taşıtın trafik tescil kuruluşlarınca ve vergi dairelerince kayıtlarının kapatıldığının belgelenmesi gerekmektedir.

(3) 02.11.1984 tarih ve 18563 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4) Seral YALÇIN, Bedelsiz İhracatlar için KDV İadesi Alınabilir mi?, Nisan 2012

(5) İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 07.02.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.35.17.01-35-02-133 sayılı Özelgesi.