TÜRKİYE’DE TEŞVİK ve DESTEKLER

I.GİRİŞ

Ekonomik kalkınma ve büyüme politikaları çerçevesinde, ülke çapında uzun yıllardır uygulanmakta olan teşvik ve destekler sık sık revize edilmekte ve bunlara yenileri eklenmektedir. Geçmişte yaşanan ekonomik krizler ve alınan tedbirler kapsamında uygulanan teşvik ve destekler dar tutulmuş veya münferit uygulanmıştır. Yakın zamanda ise, yaşanan ekonomik krizler zaman zaman büyüyerek şiddetini artırmış ve global ekonomik kriz olarak karşımıza çıkmıştır. Hükümetler de, bu gelişmelere paralel olarak aldıkları ekonomik tedbirleri artırmış, uygulama sahasını genişletmiş ve buna bağlı olarak teşvik ve destek unsurlarını da genişleterek yatırımcıya katkıda bulunmaya çalışmıştır.

Yazımızın konusu olan “Türkiye’de Teşvik ve Destekler” bir çok işletmeci ve yatırımcı tarafından bilinmemekte veya takip edilememektedir. Yazımızda, konunun detaylarına girmek yerine, başlıkları ve özüne değinmeye çalışacağız. Mevzuatımızda, 20’ye yakın teşvik ve destek konuları bulunmakta olup, konu başlıkları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

1. Genel Teşvik Sistemi (Hazine Müsteşarlığı Teşvikleri)

2. KOSGEB Teşvikleri

3. İŞKUR Teşvikleri

4. TÜBİTAK Teşvikleri

5. AR-GE Teşvikleri

6. San-Tez Teşvikleri

7. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Teşvikleri

8. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Teşvikleri

9. Serbest Bölge Teşvikleri

10. OSB Teşvikleri

11. Kültür ve Turizm Yatırımları Teşvikleri

12. Tarım Teşvikleri

13. Kırsal Kalkınma Teşvikleri

14. Tarımsal ve Kırsal kalkınmayı Destekleme Kurumu Teşvikleri

15. Dış Ticaret Teşvikleri

16. Dahilde İşleme Rejimi Teşvikleri

17. İstihdam Teşvikleri

18. Avrupa Birliği Fonları

II. BAŞLICA TEŞVİK ve DESTEKLER

1. Genel Teşvik Sistemi (Hazine Müsteşarlığı Teşvikleri)

a) Yatırım Teşvik Belgesi Alınması:

Yatırımların, yeni teşvik sisteminde öngörülen destek unsurlarından yararlanabilmesi için yatırımcı tarafından Ekonomi Bakanlığı’na müracaat edilerek, yatırım projesi için Yatırım Teşvik Belgesi alınması gerekmektedir.

Yatırım teşvik belgesi müracaatları; Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne yapılır. İmalat sanayi yatırımları için belli şartlar altında, bölgedeki Sanayi Odasına da müracaat edilebilir.

b) Teşvik Belgesine Müracaat ve Dokümanlar:

• Müracaat dilekçesi
• Noter tasdikli imza sirküleri
• Tebliğ ekindeki örneğe uygun Yatırım Bilgi Formu
• 400 TL müracaat bedeline ilişkin makbuzun ikinci nüshası (Bu bedel hiçbir şekilde iade edilmez)
• Firmanın son durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi aslı veya onaylı örneği
• SSK’dan alınacak ve prim borcuna ilişkin “temiz kağıdı”
• ÇED Yönetmeliği eki yatırımlar için “ÇED Olumlu Kararı” veya “ÇED Gerekli Değildir Kararı”
• Yatırımın Karakteristiğine Bağlı Olarak İstenebilecek Diğer Belgeler (EPDK Lisans tarihi ve numarası, Maden İşletme Ruhsatı ve İşletme İzni, Turizm Yatırımı, Turizm İşletmesi ve/veya Kısmi Turizm İşletme Belgesi, Lojistik yatırımları için L2 belgesi gibi)
• Yatırım yapılacak taşınmaza ilişkin tapu belgesi veya kira sözleşmesi

2. KOSGEB Teşvikleri

• KOBİ Proje Destek Proğramı
• Tematik Proje Destek Proğramı
• İşbirliği – Güçbirliği Destek Proğramı
• Araştırma – geliştirme, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Proğramı
• Girişimcilik Destek Proğramı
• Genel Destek Proğramı
• Gelişen İşletmeler Piyasası KOBİ Destek Proğramı

3. İŞKUR Teşvikleri

• Aktif istihdam Politikaları
• Pasif istihdam politikaları
• SGK Prim teşvik Uygulaması (6111 Sayılı Kanun)

4. TÜBİTAK Teşvikleri

• Araştırma destek Proğramları Başkanlığı (ARDEB) Teşvikleri
• Teknolojik ve yenilik Destek Proğramları Başkanlığı (TEYBED) Teşvikleri
• Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) Teşvikleri
• EUREKA Projeleri Teşvikleri

5. AR-GE Teşvikleri

• Ar-Ge İndirimi
• Gelir Vergisi Stopajı
• Sigorta Primi Teşviki
• Damga Vergisi İstinası
• Teknogirişim Sermaye Desteği

6. San-Tez Teşvikleri

• Teknoloji tabanlı yeni ürün ve/veya üretim yöntemi ile sonuçlanacak, üniversite ve sanayici işbirliği ile hazırlanan, yüksek lisans ve/veya doktora tezi olarak yürütülecek Ar-Ge projeleri çerçevesinde Sanayi Tezleri teşvikini kapsamaktadır.

7. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknokent) Teşvikleri

• Gelir ve Kurumlar Vergisi Stopajı Teşviki
• Personel ücret Vergileri (Stopajı) Teşviki
• Katma değer Vergisi Teşviki
• Sigorta Primi Teşviki
• Atık Su Teşviki
• Diğer Destekler

8. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Teşvikleri

• Ar-Ge Proje Destekleri
• Çevre Projeleri Destekleri

9. Serbest Bölge Teşvikleri

• Serbest Bölgedeki İmalatçı Firmalar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkanı
• Orta ve Uzun Vadeli Faaliyet Ruhsatı Alabilme İmkanı
• Kar Transferi İmkanı
• Ticaret Kolaylığı İmkanı
• Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkanı
• AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkanı
• Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Belirlenecek Ticari Faaliyet İmkanı
• Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkanı
• Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Ulaşım İmkanı
• Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi
• Stratejik Avantaj
• Her Türlü Ticari ve Sınai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkanı
• Tedarik Zinciri İmkanlarından Yararlanma Kolaylığı

10. OSB Teşvikleri

• OSB Tüzel Kişiliğine Sağlanan Vergi Muafiyetleri
• OSB’lerde Yer Alan İşetmelere Sağlanan Teşvik ve Muafiyetler
• OSB’lerde Kısmen veya Tamamen Bedelsiz Arsa Tahsisi

11. Kültür ve Turizm Yatırımları Teşvikleri

• Turizmi teşvik Kanunu İle Sağlanan Teşvikler
• Kültür Yatırımları ve Girişimcilerini Teşvik Kanunu İle Sağlanan Teşvikler
• Enerji Desteği
• Sinema Filmlerine Yönelik Destekler
• Yabancı Sinema Yapımcılarına KDV Muafiyeti
• Kültürel Sponsorluklara sağlanan Vergi indirimi
• Yurt Dışı Turizm Fuarlarına Katılım İle Tanıtım ve Pazarlama Destekleri

12. Tarım Teşvikleri

• Alan Bazlı tarımsal destekler (mazot, Gübre, Organik Tarım v.s Destekleri)
• Fark Ödemesi Destekleri (Arpa, Aspiri Buğday, Mısır, Fasulye v.s Destekleri)
• Hayvancılık Destekleri (Küçük ve B.Baş Hayvanlar, Arı, İpek Böceği v.s. Destekler)
• Tarım Sigortası Destekleri (Bitkisel Ürün, Sera, Hayvan Hayat Sigortası Destekleri)
• Faiz İndirimli Tarımsal Krediler
• Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler

13. Kırsal Kalkınma Teşvikleri

• Ekonomik Yatırımlar Destekleme Proğramı
• Toplu Basınçlı Sulama Sistemleri Yatırımları
• Makine ve Ekipman Alımlarının Desteklenmesi Proğramı

14. Tarımsal ve Kırsal kalkınmayı Destekleme Kurumu Teşvikleri

• Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım
• Et Üreten Tarımsal işletmelere Yatırım
• Süt ve Süt ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
• Et ve Et ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
• Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması
• Su Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
• Kültür Balıkçılığının Geliştirilmesi

15. Dış Ticaret Teşvikleri

• Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) yardımları
• Uluslar arası Nitelikteki Yurt İçi Fuarların desteklenmesi
• Yurt Dışı Fuarların Desteklenmesi
• Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği
• Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi
• İstihdam Yardımı
• Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi
• Uluslar arası rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi
• Tasarım desteği
• Turqualıty Desteği

16. Dahilde İşleme Rejimi Teşvikleri

Üretim ve ticaret hacmini artırmak, katma değer yaratmak, istihdamı artırmak, ihraç ürünlerini ve ihraç pazarlarını çeşitlendirmek amacı ile;

• İthalatta Şartlı muafiyet
• İthalat Esnasında Alınan Vergilerin Geri Ödenmesi

17. İstihdam teşvikleri

• Malullük, yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Prim Oranının İşveren Hissesinden Yapılan Beş puanlık İndirim Uygulaması
• Özürlü İşçi Çalıştıranlara Yönelik İstihdam Teşviki
• İşveren Hissesi Sigorta Primi Teşviki (4447 Sayılı kanun)
• Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi

18. Avrupa Birliği Fonları

Devlet kurumların yanı sıra ayrıca üniversitelere, medya örgütlerine, sivil toplum ve ticari çıkar gruplarına açık programlar da bulunmaktadır.

• Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA)
• Avrupa Topluluğu Hibe Proğramları
• 7.Çerçeve Proğramının KOBİ’lere Sunduğu İmkanlar
• IPARD (Türkiye’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı sorumlu olup, bir kırsal kalkınma bileşenidir. Özellikle, et ve et ürünleri, su ürünleri, meyve-sebze sektörleri özel ve tüzel kişi tarımsal işletmeler başvurabilir)
• TURSEFF (Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Proğramı) Enerji verimlilik ya da yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapmak isteyen endüstriyel firmalar, ticari girişimciler ve özel konut sahiplerine yönelik kredi fırsatıdır.

III. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Yatırımcıların, KOBİ niteliğindeki işletmelerin ve diğer bazı işletmelerinin; sermaye yetersizlikleri, finansman ve vergi maliyetleri karşısında yaşadıkları ekonomik sıkıntıları asgariye indirmek için değişik zamanlarda değişik teşvik ve destek imkanlarından yararlandırılmışlardır. Kurumsal bazda yönetim organizasyonlarını tesis eden ve danışmanları ile uyumlu çalışan işletmeler, ihtiyaçlarına uygun geçerli teşvik ve desteklerden yararlanmayı başarmışlardır.

Ancak; bazı işletmelerin ise, yaralanabilecekleri halde hiçbir teşvik veya destek unsurundan yaralanamadıkları görülmektedir. İhtiyaç sahibi bazı işletmelerin teşvik ve desteklerden yararlanamamalarının en önemli nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Konu hakkında danışmanlar ile çalışmamaları,
• Bürokratik engeller ile karşılaşmaları,
• Mevzuatın dağınık veya karmaşık olması
• Konu hakkında haberdar olamamaları.

Bilindiği gibi hükümet, yatırımcılar ve sermaye gurupları içi,n altı bölgeye ayrılmış yeni bir teşvik sistemini de uygulamaya koymuştur. Yeni sistemi bir çok yatırımcı olumlu karşılamıştır.

Yatırımcıların, yazımızda zikredilen teşviklerden azami ölçüde yaralanmaları, şüphesiz hem kendileri hem de ülkemiz ekonomisi için büyük yararlar sağlayacaktır. Yeter-ki sistem sağlıklı bir şekilde işlemiş olsun.