Tazminat hakları!

İş Yasasında, toplu iş sözleşmesinde veya iş sözleşmesinde gösterilen esaslara uymadan işi terk eden kapıcı veya iş sözleşmesini fesh eden apartman yönetimi yasada gösterilen bildirim sürelerine ilişkin ücret tutarında diğer tarafa tazminat ödenir. Ödenen bu tazminata ihbar tazminatı denir. Apartmanda belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan kapıcının iş sözleşmesinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır. Kapıcıya ihbar süresi kullandırılacaksa, ihbar süresinin ne zaman başlayıp bittiği yazılı olarak kapıcıya bildirilmelidir
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Örneğin 6 aya kadar çalışması olan bir kapıcıya 6 haftalık ihbar tazminatı ödenebilir.  Apartman yönetimi veya kapıcıdan birisi bildirim koşuluna uymaz ise karşı tarafa bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.

İhbar hangi ücret üzerinden hesaplanır?
İhbar tazminatı kapıcının giydirilmiş son ücreti üzerinden ödenir. Giydirilmiş ücret; işçinin aylık ücretine ek olarak ödenen ikramiye, yakacak yardımı, yol yardımı gibi para ve para ile ölçülen menfaatlerinin ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesinde de dikkate alındığı ödeme şeklidir.
- İhbar tazminatından vergi kesilir mi?
Kapıcılara ödenen ihbar tazminatından herhangi bir vergi kesintisi yapılmaz.

Kötü niyet tazminatı ödenmesi
Kapıcının iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda kapıcıya bildirim süresinin üç katı tutarında ayrıca tazminat ödenir. Bu tazminata kötü niyet tazminatı denir.  Kötü niyet tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu'nda iş güvencesinden yararlanmayan kapıcılar için ön görülmüştür.   Örnek: Bir apartman kapıcısı haklarının kat maliklerince gereği gibi ödenmemesinden veya çalışma koşulları yönünden Çalışma ve sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü'ne veya sigortasız çalıştırılması ile ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğüne başvurması nedeniyle iş sözleşmesi apartman yönetimi veya kat malikleri kurulunca fesh edilirse bu durumda kapıcıya kötü niyet tazminatı ödenmesi gerekir.

Hafta tatilinde çalışana ücreti nasıl ödenir?
Kapıcının tatil günü ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir.  Örnek: Kapıcının günlük ücreti 40 lira ise hafta tatilinde çalışan kapıcıya 80 lira ödenir. Hafta tatili çalışması 45 saati geçiyorsa kapıcıya ayrıca fazla çalışma ücreti de ödenir.
Kapıcıların ücretinin ne kadarı haczedilemez?
Kapıcıların aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez. Ancak,  kapıcının bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir.

Kapıcıya kıdem tazminatı
Kıdem, bir işyerinde çalışılan süredir. Kıdem tazminatı; kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle son bulması halinde, işverence işçiye ya da mirasçılarına ödenen paradır.
- Kıdem tazminatına kapıcı nasıl hak kazanır?
Kapıcıların bir işyerinde veya aynı işverene ait değişik işyerlerinde en az bir yıl çalışmış olmak koşulu ile iş sözleşmelerinin:
1. İşveren tarafından bu Kanunun 24. maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında,
2. İşçi tarafından 4857 sayılı Yasa'nın 25. maddesi uyarınca,
3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;
5. Emekli aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını( 15 yıl ve 3600 günü) tamamlayarak kendi istekleriyle işten ayrılmaları nedeniyle, feshedilmesi,
6. Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi,
7. İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması hallerinde, kapıcılar kıdem tazminatı almaya, hak kazanırlar.

Hesapta kapıcı konutunun rayiç kira bedeli dikkate alınır mı?
Kapıcı konutunun rayiç kira bedeli kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır. Kapıcının ücretsiz olarak oturduğu kapıcı dairesinin emsal kira bedeli belirlenerek kıdem tazminatının hesaplanmasına esas ücrete ilave edilir.
Örnek: Kapıcının oturduğu kapıcı dairesinin en son  emsal kira bedelinin 500 TL olduğunu varsayalım. Kapıcının aylık ücretinin ise 666 TL olduğunu varsayalım. Kapıcının kıdem tazminatının hesaplanmasına esas ücreti 1.166 TL olur. Kıdem tazminatı 1.166 TL üzerinden hesap edilir.

Rakam hesaplanırken dikkat edilecek hususlar
- Kapıcının işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
- Kapıcının kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler gözönüne alınarak hesaplanır.
-  Deneme süreli çalışan kapıcıların, deneme süreleri kıdem tazminatına esas süreye dahil edilir.

Elektrik, su ısınma giderleri dikkate alınır mı?
Kapıcının elektrik, su ve ısıtma giderlerinin dikkate alınıp alınmaması bu giderlerin apartman yönetimi tarafından karşılanıp karşılanmayacağına bağlıdır. İş sözleşmesinde elektrik, su ve ısıtma giderlerinin kapıcı tarafından karşılanacağı yazılı ise bu giderler kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Sözleşmede yoksa giderler kıdem tazminatının hesaplanmasına esas teşkil eden ücrete ilave edilir. Elektrik, su ve ısıtma giderlerinin kıdem tazminatının hesaplanmasında anılan giderlerin en son aya ait miktarları değil, son bir yıllık miktarların ortalamasının alınması gerekir.

Rakam nasıl belirlenir?
Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün iş sözleşmesi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur. Kapıcıya yapılan arızi nitelikte olmayan sürekli yapılan ödemeler kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır. Örneğin fazla çalışma ücretleri ile tahsil yardımları dikkate alınmaz. İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan sürelerde kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınır. Bir yıldan artan süreler için her ay 2.5 gün hesap edilir. Bir aydan az çalışma süreleri için ise 2.5 gün esas alınarak hesaplama yapılabilir. Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir. Kıdem tazminatı hesaplanırken; kapıcının işe giriş tarihi, işten çıkış tarihi, toplam çalışma süresi, giydirilmiş ücreti ve kıdem tazminatının tavanı göz önünde bulundurulur. Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden hesap edilir.

Tazminattan kiracı mı, ev sahibi mi sorumludur?
Kıdem tazminatının ödenmesinden kat malikleri (ev sahipleri) sorumludur. Kat maliki ödemez ise kiracıların sorumluluğu bulunmaktadır. Kiracının sorumluluğu ödemekle yükümlü olduğu kira miktarı ile sınırlı olup, yaptığı ödeme kira borcundan düşülür. Kat maliki ve kiracı, kira sözleşmesine ihbar ve kıdem tazminatının kiracı (kiralayan) tarafından ödeneceğine ilişkin hüküm koyabilirler mi? Bize göre, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununda mutlak anlamda sınırlayıcı bir hüküm olmadığından kira sözleşmesine ihbar ve kıdem tazminatını kiracının ödeyeceğine ilişkin hüküm konulabilir. Bu durumda ihbar ve kıdem tazminatını kiracı öder. Buna rağmen kiracı ödemez ise kat maliki ihbar ve kıdem tazminatını ödeyerek kiracıya rücu edebilir.

Kapıcı ücretlerinden vergi kesilir mi?
Konut  kapıcılarının ücretleri gelir vergisinden müstesna tutulmuştur. Damga Vergisi ise 08.07.2006 tarihine kadar  kesilmiştir. Bu  tarihten itibaren kapıcı ücretlerinden damga vergisi  kesilme uygulamasına son verilmiştir.

Emekli kapıcıya tazminat ödenir mi?
Emekli kapıcılarda haklı olarak işten ayrılırlarsa yada haksız olarak apartman yönetimi tarafından işten çıkarılırsa çalışan kapıcılar gibi kıdem tazminatı ödenir.

Zamanaşımı süresi ve faiz oranı nedir?
Kıdem tazminatının ödenmemesi durumunda zaman aşımı 10 yıldır. Kıdem tazminatının ödenmemesi durumunda mevduata uygulanan en yüksek faiz üzerinden gecikme faizi uygulanır.

ARİF TEMİR