15 yılın altında mesleki tecrübeye sahip SMMM’ler bağımsız denetçi olabilir mi?

Yönetmelik uyarınca;

-              Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşlar (KAYİK)'ın,

-              Faaliyet alanları, işletme büyüklükleri, çalışan sayısı ve benzeri ölçütlere göre Kurumca belirlenen işletmelerin denetimi yalnızca denetim kuruluşları tarafından yapılabilecektir. Belirtelim ki, henüz böyle bir belirleme yapılmamıştır. Kısa süre içerisinde bu belirlemenin de yapılabileceği beklenebilir.

Bunlar dışında kalan şirketlerin denetimini ise bağımsız denetçiler de yapabilecektir.

Bağımsız denetim kuruluşları ile denetçilerin hangi firmaların denetimini yapabileceklerini yani kapsamı açıklığa kavuşturduktan sonra, 15 yılın altında mesleki tecrübeye sahip SMMM'lerin nasıl denetçi olabileceklerini ele alalım.

Denetçilerin yetkilendirmeleri için diğer şartların yanında önemli olan ve kafalarda soru işareti oluşturan şartlar;

-              Meslek mensubu (YMM veya SMMM) olunması (kanuni zorunluluktur),

-              Uygulamalı mesleki eğitimin tamamlanmış olması,

-              Denetçilik sınavında başarılı olunması,

Uygulamalı mesleki eğitimden kasıt Yönetmeliğin 15'inci maddesi ile düzenlenmiştir.

Uygulamalı mesleki eğitim;

- Denetçi olmak isteyenler en az 3 yıl süreyle mesleki konularda denetçi yanında ya da denetim kuruluşunda uygulamalı eğitim almak zorundadır.

- Ancak 3568 sayılı kanun kapsamında tasdik ve vergi denetimi hizmetlerinde geçen süreler (örneğin YMM ya da YMM şirketinde tasdik ve vergi denetimi amaçlı geçen süre) 3 yıllık uygulamalı mesleki eğitim süresinden sayılacaktır.

- 3568/6’ncı maddesi uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yetkisini haiz olanların, bu kamu kurum ve kuruluşlarında geçirdikleri süreler de 3 yıllık mesleki eğitim süresinden sayılacaktır.

Bu maddedeki önemli bir düzenleme ise,  en az 15 yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartının aranmayacak olmasıdır.

15 yıllık mesleki tecrübe süresinin hesaplanması ise üçüncü fıkrada düzenlenmiştir.

15 yıllık süre hesaplanırken;

-                Bağımsız denetimde fiilen geçen süreler,

-                3568 sayılı kanun kapsamında staj dahil meslekte geçen süreler,

-                Lisans ve lisans üstü eğitimde geçen süreler 4 yılla sınırlı olmak üzere dikkate alınacaktır.

15 yıllık sürenin başlangıcı bu saydığımız faaliyetlere (staj dahil meslekte geçen süreler ile bağımsız denetime) başlama tarihidir.

Yukarıdaki Yönetmeliğin 15/1 maddesindeki düzenleme ile, en az 15 yıllık mesleki tecrübesi olmayan meslek mensuplarının 3 yıllık uygulamalı mesleki eğitim almamaları halinde bağımsız denetçi olamayacakları anlatılmak istenmektedir. Örneğin, 10 yıllık bir meslek mensubu 10 yıl boyunca yalnızca SMMM olarak hizmet vermiş ise bağımsız denetçi olabilmek için 15 yılın dolmasını beklemek zorundadır.

Uygulamalı mesleki eğitim alanlar bu dönemde denetçi yardımcısıdırlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarına katılacaklardır.

15 yılın altında mesleki tecrübeye sahip olan meslek mensuplarının sınava girmesi gerekecek midir?

Evet sınava girmek gerekecektir. 14’üncü maddedeki bir diğer denetçi olma şartı ise 16’ncı maddede düzenlenen sınav şartıdır. Yani, mesleki eğitime ek olarak sınav şartı da bulunmaktadır. Denetçilik sınavının konuları; “muhasebe, muhasebe standartları, kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim, denetim, genel hukuk mevzuatı, sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik mevzuatı”ndan oluşmaktadır.

SMMM'ler bu konulardan “muhasebe ve genel hukuk mevzuatı”ndan sınava tabi tutulmayacaktır. Burada 15 yıllık tecrübe şartı da aranmamaktadır.

Ayrıca, sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunmayacak olanlar bu konulardan da sınava tabi tutulmayacaktır.

Budurumda; sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunmayacak olan SMMM'ler sadece; “muhasebe standartları, kurumsal yönetim ilkeleri ve finansal yönetim, denetim” konularında sınava girecektir.

Sermaye Piyasası Kurulu Sınavlarına girenlerin durumu ne olacaktır?

1.1.2013 öncesi bağımsız denetçiliğe ilişkin yapılan sınavlara girenlerin, bu sınavlarda başarılı sayıldıkları konular itibariyle aldıkları notlar geçerli sayılacaktır. Örneğin, bir kişi üç alanın birinden 60, birinden 70 ve birinden de 50 aldı ise, iki alandan her alan için sınır olan 60 barajını geçmiş sayılacaktır. Ancak bir alandan ise 60 barajını geçememiştir. Bu durumda dilenmesi halinde yalnızca 50 alınan alandan sınava girilebilecektir. Belirtelim ki, 50 alınan alandan sınava girildiğinde o alandan 60 almak sınavları geçmek anlamına gelmeyecektir. 50 alınan alandan 80 almak sınavı geçmek için şart olacaktır. Üç alanın ortalamasının 70 olması gereklidir. Çünkü, Yönetmelikte açıkça alınan notların mevzuatı uyarınca geçerli olacağı belirtilmektedir.

15 yılın altında mesleki tecrübeye sahip olanların sorumlu denetçi olmaları mümkün müdür?

KAYİK’lerde denetim yapabilmek için 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olmak şarttır ve ayrıca bu süreninen az iki yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile denetimlerde bulunulmuş olması zorunludur.

KAYİK dışındaki denetimler için ise, 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip olunması yeterlidir. Ancak, bu sürenin en az bir yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile denetimlerde bulunulmuş olunmalıdır.

Bu düzenlemenin anlamı, KAYİK’ler için 15 yıl diğer firmalar için 10 yıl şartı tek başına yeterli olmayacaktır. Bunun için 2 ve 1 yıllık süre ile denetim yapmış olma şartı bulunmaktadır. Yani 10 yıllık mesleki tecrübesi bulunan bir meslek mensubu en az 1 yıl denetim yapmamış ise, sorumlu denetçi olamayacaktır.

KAYİK dışındaki firmalarda denetim yapabilmek için, en az 1 yıl denetim yapmış, sınavları vermiş 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip olan bir meslek mensubu sorumlu denetçi olabilmek için, 3 yıllık mesleki eğitim şartını da tamamlamış olmak zorundadır. Yani bu durumda hem 3 yıllık mesleki eğitim şartı, hem de 1 yıllık denetim şartı birlikte aranmaktadır. 3 yıllık mesleki eğitim şartının sağlanması tek başına yeterli olmayacaktır. Bunun anlamı, denetim firmalarında çalışanların meslek mensubu olarak çalışanlara göre sorumlu ortak denetçi olabilmelerinin daha kolay olacağıdır.

Hemen belirtelim ki, Geçici Madde 1/4-ç düzenlemesi YMM’ler ile 15 yılın üzerinde tecrübesi bulunan meslek mensuplarını kapsamaktadır. 15 yıllık sürenin ise, Yönetmeliğin yayım tarihi olan 26.12.2012 tarihi itibariyle dolmuş olması gereklidir.

Sonuç olarak 15 yılın altında mesleki tecrübeye sahip meslek mensuplarının denetçi olabilmeleri için 14’üncü maddede düzenlendiği üzere, 3 yıllık mesleki eğitim tamamlanmış ounacaktır, denetçilik sınavında başarılı olunacaktır ve sorumlu denetçi olabilmek için ise, bu şartlara ilaveten KAYİK’ler için 15 yıl ve diğer denetimler için 10 yıl mesleki tecrübe gerekecektir. Ayrıca, 2 ve 1 yıllık denetim tecrübesi de aranacaktı