Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi

 Giriş:

 

Finansal Yönetimde takip edilen önemli hususlardan birisi tahsilat yönetimidir. Nakit akışını doğrudan etkileyen tahsilatların yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi müşterilerin tahsilatlarının ve toplam tahsilatların  hangi ortak ölçüte göre karşılaştırılabileceği ve değerlendirilebileceğidir.  Her faturanın tutarı ve ödeme süresi farklı olabileceğinden fatura tutarlarını dikkate almadan sadece ödeme sürelerini toplayıp ortalamasını almak, büyük ve küçük tutardaki faturaların etkisini aynı derecede değerlendirme hatasını getirir. Halbuki nakit yönetimi açısından geç ödenen büyük müktardaki faturanın olumsuz etkisi çabuk ödenen küçük miktardaki faturanın olumlu nakit etkisinden fazladır.

 

Hesaplamalar:

 

Aşağıda, Tablo-1’de bir müşterinin Ocak-Mart döneminde kendisine gönderilen faturaları ne kadar sürede ödediği gösterilmektedir. Ödeme süresi, müşteriye fatura gönderiminden ödemenin yapıldığı tarihe kadarki süre hesaplanarak bulunur. Bu örnekte fatura tutarlarının tamamının ödendiği varsayılmıştır.   Tutarları dikkate almadan yapılan hesaplamada ortalama ödeme süresi 26.66 gün olarak hesaplanır.

 

	Müşteri	A	B
Sıra No	Faturalar	Ödeme Süresi	Tutar
1	Ocak Faturası	10 gün	$3,000.00
2	Şubat Faturası	25 gün	$50,000.00
3	Mart Faturası	45 gün	$150,000.00
	Toplam		$203,000.00
	Ortalama Süre	26.66 gün

                            Tablo-1: Ortalama Tahsilat Süresi

 

Ağırlıklı ortalama tahsilat hızı hesaplarken ödenmiş faturaların tutarı da dikkate alınmaktadır. Aynı müşterinin ağırlıklı ortalama tahsilat süresi hesaplanırken bu sefer Tablo-2’deki gibi bir formül kullanılmıştır. Bu formülde ödenen her bir fatura tutarı ödeme süresi ile çarpılır. Bu çarpımın toplamı da toplam ödeme miktarına bölünür.  Her bir fatura için hesaplanan bu değerler toplanır ve toplamı ağırlıklı ortalama tahsilat süresini verir.

           

 

	Müşteri	A	B	(A*B)/$203,000
Sıra No	Faturalar	Ödeme Süresi	Tutar	Ağırlıklı Ort. Tahs. Süresi	Toplam Tahs. Pay
1	Ocak Faturası	10 gün	$3,000.00	0.1477	%1.48
2	Şubat Faturası	25 gün	$50,000.00	61.575	%24.63
3	Mart Faturası	45 gün	$150,000.00	332.505	%73.89
	Toplam		$203,000.00
	Ortalama Süre	26.66 gün		39.55 gün
				Ağırlıklı Ortalama Süre

Tablo-2: Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi

 

Ortalama tahsilat süresi 26.66 gün iken ağırlıklı ortalama tahsilat süresi 39.55 gün olarak hesaplanmaktadır. Ortalama tahsilat  süresini hesaplarken ödemesi yapılan fatura   tutarların birbirinden farklı olmasının etkisi dikkate alınmamıştır. Ağırlıklı ortalama tahsilat süresinin ortalama tahsilat süresinden daha yüksek çıkmasının sebebi toplam tahsilat içindeki payı %73.89 olan $150,000’lık faturanın 45 günde ödenmesinin tahsilat süresi üzerindeki etkisinin fatura tutarının ağırlığı dikkate alınarak hesaplanmış olmasıdır. 10 günde ödenen $3,000 faturanın tutarı toplam tutarın %1.48’ini oluşturduğundan ağırlıklı ortalama tahsilat süresine olumlu etkisi $150,000’lık faturaya göre daha az olmaktadır.

 

Aynı faturaların ödeme sürelerinde aşağıdaki gibi değişiklik yaptığımızda tablodan görülebileceği gibi ağırlıklı ortalama ödeme süresi iyileşmektedir. Ortalama tahsilat süresi ise aynı kalmaktadır.

	Müşteri	A	B	(A*B)/$203,000
Sıra No	Faturalar	Ödeme Süresi	Tutar	Ağırlıklı Ort. Tahs. Süresi	Toplam Tahs. Pay
1	Ocak Faturası	10 gün	$3,000.00	0.1477	%1.48
2	Şubat Faturası	25 gün	$50,000.00	61.575	%24.63
3	Mart Faturası	45 gün	$150,000.00	332.505	%73.89
	Toplam		$203,000.00
	Ortalama Süre	26.66 gün		39.55 gün
				Ağırlıklı Ortalama Süre

 

Tablo-3: Ağırlıklı Ortalama Tahsilat Süresi: Mart faturası daha kısa sürede ödeniyor.

 

Bu sefer Mart faturasının 25 günde, Şubat faturasının da 45 günde ödendiğini varsaydık. Fatura tutarlarının toplam tahsilat içindeki payını dikkate almadan yapılan ortalama tahsilat süresi hesabında ortalama süre değişmezken ağırlıklı ortalama tahsilat süresi 39.55 günden 29.70 güne düşmüştür. Toplam tahsilatta %73.89 payı olan Mart faturasındaki daha erken  ödeme süresi ağırlıklı ortalama tahsilat süresini iyileştirmiştir.

 

Birbirinden farklı tutarda ödeme tutarları olduğu durumda tahsilat sürelerini doğru değerlendirmenin yöntemlerinden en önemlisi ödeme tutarlarını da dikkate alarak ağırlıklı ortalama sürelerini hesaplamaktır.